Ochrona środowiska

Jak Unia Europejska chce walczyć z celowym postarzaniem produktów i zapewnić konsumentom prawo do naprawy?

Unia Europejska robi kolejny krok w kierunku przeobrażenia europejskiej gospodarki z modelu linearnego w model obiegu zamkniętego i wprowadzenia „Europejskiego Zielonego Ładu”. 25 listopada 2020 r. Parlament Europejski przyjął rezolucję w sprawie dążenia do bardziej zrównoważonego jednolitego rynku dla przedsiębiorstw i konsumentów. Parlament wezwał w nim Komisję do opracowania strategii w celu zwiększenia trwałości, przydatności do ponownego użycia, możliwości ulepszenia i naprawy produktów oraz zapewnienia konsumentom tzw. „prawa do naprawy”. Co to oznacza?

Coraz mniej zasobów, coraz więcej odpadów

Rezolucja stanowi odpowiedź na problemy z jakimi zaczęliśmy się mierzyć w Europie. Chodzi o niedobór zasobów naturalnych, przy jednoczesnym wzroście ilości produkowanych na kontynencie odpadów. Unia Europejska zakłada stworzenie modelu gospodarki zrównoważonej, w której dostępne zasoby wykorzystuje się bardziej efektywnie.

Według badań przeprowadzonych wśród obywateli UE, jesteśmy trzykrotnie bardziej skłonni do zakupu produktu, jeżeli jest on oznaczony jako trwalszy i łatwiejszy do naprawy. Dodatkowo 79% z nas uważa, że od producentów należy wymagać, by ułatwiali naprawę urządzeń cyfrowych lub wymianę poszczególnych części, a 77 % wolałoby naprawiać swoje urządzenia zamiast je wymieniać.

Ponadto Parlament zwrócił uwagę na powszechny wśród producentów proceder celowego postarzania towarów i oprogramowania. Wskazał też na istnienie praktyk stosowanych przez przedsiębiorstwa w celu zniechęcenia do wykonywania napraw, które to praktyki stanowią ograniczenie prawa do naprawy i wpływają na możliwości naprawy, jakie mają konsumenci.

Na czym ma polegać „prawo do naprawy”?

Etykietowanie produktów i obowiązki informacyjne

Konsumenci powinni być w sposób przejrzysty informowani o właściwości produktów, w tym o przewidywanej żywotności i możliwości naprawy. W tym celu Komisja ma opracować obowiązkowe etykietowanie produktów, które powinno przybrać formę wskaźnika efektywności środowiskowej produktu.

Przewidywana żywotność produktu powinna być mierzona na podstawie obiektywnych testów i kryteriów odzwierciedlających rzeczywiste warunki użytkowania oraz musi być określona przed wprowadzeniem produktu do obrotu.

Ponadto w chwili zakupu konsumentowi powinny być udostępniane informacje dotyczące dostępności części zamiennych, aktualizacji oprogramowania i możliwości naprawy produktu. Dotyczy to m.in. takich informacji jak: szacunkowy okres dostępności od daty zakupu, średnia cena części zamiennych w chwili zakupu, zalecany przybliżony termin dostawy i naprawy oraz – w stosownych przypadkach – informacje o usługach naprawczych i serwisowych. Informacje te powinny być dodatkowo zamieszczone w dokumentacji produktu wraz z podsumowaniem najczęściej napotykanych usterek i sposobów ich naprawy.

„Paszport produktu”

Planowane jest opracowanie cyfrowego „paszportu produktu” w celu poprawy identyfikowalności i dostępu do informacji na temat warunków produkcji produktu, jego trwałości, składu, ponownego wykorzystania, naprawy, możliwości demontażu i postępowania z produktem po zakończeniu jego użytkowania.

Licznik zużycia

Określone kategorie produktów mogłyby zostać wyposażone w liczniki zużycia w celu poprawy informacji dla konsumentów i ułatwienia konserwacji produktów. Miałoby to również zachęcać do długoterminowego użytkowania produktów poprzez ułatwienie ich ponownego użycia. Mogłaby to być także zachęta do tworzenie modeli biznesowych skoncentrowanych na towarach używanych.

Niejednakowy okres gwarancji

Komisja ma zweryfikować, czy dwuletni okres gwarancji dla wszystkich kategorii produktów jest odpowiedni. Dla kategorii produktów o dłuższej przewidywanej żywotności okres gwarancji mógłby zostać odpowiednio wydłużony.

Wsparcie dla biznesu

Unia Europejska ma opracować system wsparcia producentów uwzględniających trwałość produktów i usług począwszy od etapu projektowania oraz podczas wprowadzania ich do obrotu lub świadczenia ich na rynku. Celem ma być zapewnienie konsumentom bezpiecznego, zrównoważonego, efektywnego kosztowo i atrakcyjnego wyboru. Promowane mają być produkty trwałe, łatwiejsze do ponownego użycia, naprawy i recyklingu.

Mają zostać zaproponowane środki, w których rozróżnia się kategorie produktów i sektory o znacznym wpływie na środowisko naturalne i które poprawią trwałość produktów, w tym ich szacowaną długość życia, przydatność do ponownego użycia, możliwość ulepszenia, naprawy i zdolności do recyklingu.

Unia ma zachęcać do stosowania zrównoważonych modeli biznesowych opartych na obiegu zamkniętym. Ma to na celu zminimalizowanie niszczenia towarów oraz promowanie naprawy i ponownego użycia przy jednoczesnym zachowaniu opłacalności i atrakcyjności takich biznesów.

Wsparciem mają zostać objęte nowe modele biznesowe: usługi internetowe, nowe formy marketingu (wynajem, leasing, produkt jako usługa itp.) oraz zakłady naprawcze. Mają one przyczynić się do wydłużenia okresu użytkowania produktów.

Celowe postarzanie produktów na liście nieuczciwych praktyk handlowych

Jako rozwiązanie problemu przedwczesnej przestarzałości produktów Parlament zaproponował dopisanie praktyk, które skutecznie skracają żywotność produktu, aby zwiększyć wskaźnik zastępowalności i nadmiernie ograniczyć możliwość naprawy produktów, w tym oprogramowania do wykazu nieuczciwych praktyk zawartego w załączniku do dyrektywy 2005/29/WE dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym.

„Prawo konsumentów do naprawy”

Komisja ma opracować system, który uczyni naprawy produktów systematycznymi, opłacalnymi i atrakcyjnymi.

Ma się to odbyć poprzez zapewnienie podmiotom działającym w branży napraw, w tym niezależnym warsztatom, oraz konsumentom bezpłatnego dostępu do informacji dotyczących naprawy i konserwacji, w tym informacji o narzędziach diagnostycznych, częściach zamiennych, oprogramowaniu i aktualizacjach potrzebnych do wykonania naprawy i konserwacji.

Częścią systemu ma być także zachęcanie do standaryzacji części zamiennych, ustalenie obowiązkowego minimalnego okresu na dostarczenie części zamiennych, dopilnowanie, aby cena części zamiennej była rozsądna, a zatem opłacalna, w stosunku do ceny całego produktu oraz aby niezależne i autoryzowane serwisy, jak również konsumenci, mieli dostęp do niezbędnych części zamiennych bez nieuczciwych przeszkód.

Zachęcać konsumentów do naprawy zamiast wymiany ma również wydłużenie gwarancji lub wyzerowanie okresów gwarancji dla tych, którzy wybiorą ten wariant.

Mają również zostać usunięte przeszkody prawne utrudniające naprawę, odsprzedaż, ponowne użycie i darowiznę.

Konsumencie kupuj z drugiej ręki

Parlament wskazał, że należy stworzyć zachęty dla konsumentów do kupowana towarów używanych. Wzmocnienie zaufania konsumenta do tego rynku mogłoby nastąpić, gdyby gwarancja nadal objętego nią towaru przechodziła na nabywcę w przypadku odsprzedaży.

Na jakim jesteśmy etapie we wdrażaniu prawa do naprawy?

Rezolucja Parlamentu Europejskiego nie stanowi prawa wiążącego. Ma charakter instrukcyjny dla Komisji i Rady, które między innymi na tej podstawie będą opracowywały przepisy. Na wprowadzenie założeń prawa do naprawy w życie przyjdzie nam więc jeszcze poczekać.

Źródło:

– Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 25 listopada 2020 r. w sprawie dążenia do bardziej zrównoważonego jednolitego rynku dla przedsiębiorstw i konsumentów (2020/2021(INI)) [dostęp: 26.11.2020]